Beste Allemaal,

Het eerste deel van de aanval op Iraq heb ik grotendeels in San Francisco meegemaakt. Vanaf eind maart en de eerste weken van april zat ik er in een appartement met uitzicht op een park, zonder computer en televisie. Delen van "Het Bureau" van Voskuil stonden in de boekenkast. Twee 17-de eeuwse prenten, een Remonstrantse kerk in aanbouw en een plattegrond van de Beemster, uit de winkel van Israel aan het Singel hingen aan de muur.

      Mary zat in Berkeley. Op verzoek van een stervende vriendin was zij er midden januari heengegaan. Wegens omstandigheden, die mij te ver voeren om allemaal op te sommen, verliet zij het land weer in maart en pas na aanschaf van een nieuw visum kon zij terug en ben ik meegegaan tot een week na het overlijden van de vriendin. De blinde collie Remy was in Amsterdam gebleven en had onderdak gevonden bij Rutger in galerie Espace aan de Keizersgracht.

      De stemming onder de mensen was niet anders dan 'subdued' - Van Dale: ingehouden,ingetogen,stil- en verdrietig te noemen. De New York Times hield mij op de hoogte over het verloop van de oorlog. Bij Tonia, actief betrokken bij het organiseren van de grote tegenbetogingen in de Bay Area en nicht van Mary, bekeek ik de bijbehorende televisie beelden. Voorstanders heb ik niet ontmoet. Wel mensen met gevoelens van onheil en angst voor het verlies van baan. Het aantal daklozen in het centrum neemt snel toe en stad en staat verminderen hun dienstverlening.

      In het park begon de dag rond zes uur met het uitlaten van honden en een trage balletvoorstelling van Chinese gymnastiek door mensen die in vorm wilden blijven. Dankzij het prachtig lenteweer heb ik er vele wandelingen gemaakt in het hart van het oude centrum rondom Telegraph Hill. De indrukwekkende muurschilderingen uit de dertiger jaren in de Coit Memorial Tower sloten goed aan bij mijn lectuur van het boek "Hard Times", een geschiedschrijving van de crisisjaren gebaseerd op mondelinge overleveringen opgetekend door Studs Terkel. Het project, waaraan zo'n 26 kunstenaars met hun leerlingen deelnamen, was onderdeel van de New Deal, die gigantische poging de vastgelopen economie met zijn miljoenen werkelozen weer op gang te krijgen. Het is een voorbeeld dat navolging verdient in de onvermijdelijke neergang die ons te wachten staat. Kortzichtige rentenierspolitiek voor heden en toekomst, zoals in Nederland, en belasting verlaging voor de rijken, zoals Bush erdoor drukt, komen ons duur te staan, zowel in goed als bloed.

      Het gebied rond de Twin Peaks, met zijn boven alles uitstekende televisiemasten, bevond zich op loopafstand van mijn kamer. De stad is er schitterend met zijn onhollandse lucht en licht. De welvaart van de Clinton jaren is door velen besteed aan en rond hun huizen, waaronder zeer mooie van hout uit de tijd van koningin Victoria. De weelderige, in bloei staande subtropische vegetatie in tuinen en parken was voor mij een openbaring. Bezoekjes aan familieleden in Ukiah, een "hometown" uit een plaatjesboek zo'n twee honderd km ten Noorden van de stad, en naar Fresno, centraal gelegen in het uitgestrekte vlakke land van de Valley, zijn er nog bijgekomen. Ik had de Westkust enige malen in de zomer bezocht en vond er alles verdord en veel te warm, meer een woestijn, waarin nauwlijks te leven is. Nu weet ik wel beter, "rolling hills" en alles groen in Marin county heb ik met eigen ogen kunnen vaststellen. In de tweede helft van april via een treinreis door een Zwitsers aandoend landschap naar Seattle in het Noorden en vandaar na enige dagen weer terug naar Amsterdam.

      Voor mijn vertrek had ik mijn wandeling rond de voormalige Zuiderzee voltooid. Stavoren heb ik op 9 januari bereikt. Gaasterland met zijn natuurlijke kleidijken, een geschenk van het opperwezen aan de bewoners van de zeebodem, lag er schitterend besneeuwd bij op die heldere zonnige winterdag. Sindsdien ben ik op weg naar Lauwertsoog, mijn beginpunt lag in Schokland in de Noordoostpolder. Die polder is 's winters nog zoals het hoort, kil, koud, bruin en uitgebreid met bijna geen moderne fratsen. Keurige rijtjes woningen voor keurige protestantse mensen in Emmeloord. Het grensgebied tussen Friesland en Drente onder Dokkum was volslagen nieuw voor mij. "Geen Oorlog" , stond er op een bord in Boyl. Aan een schooljongen, die net als ik op de bus wachtte, vroeg ik of daarmee de oorlog in Algerije bedoeld werd, maar nee, het had niet met dat conflict uit mijn jeugd te maken, maar met de kwestie Iraq.

      Een week eerder was ik van Giethoorn naar Steenwijk gelopen. Steenwijk was zo'n 400 jaar geleden voor het laatst in het nieuws toen Prins Maurits de stad op de Spanjaarden heroverde. "Wat moesten die Hollanders hier?", vroeg ik mij af toen ik door het open afgegraven veengebied naar de stad liep. "Turf", schoot het door mij heen. En ja hoor toen ik het bewijs ervoor m.b.v. Google probeerde te vinden kwam de website over de turfdrager al snel bovendrijven. "De turf", zo staat in een publicatie van de Vereniging Historisch AmstelVEEN, "was de aardolie van de Gouden Eeuw". Rings a bell doesn't it. Dat turfschip waarmee Breda heroverd werd in diezelfde tijd, wordt opeens begrijpelijker.

      En de man, die zo op mijn zenuwen werkt, de 'zwarte prins van het Pentagon', de heer Richard N. Perle, maar beweren dat de inval in Iraq van de Amerikanen en Engelsen niets met olie te maken heeft. "That is a lie", heb ik hem op de televisie voor het begin van de oorlog met eigen ogen en oren zien en horen beweren. En dat uit de mond van iemand die geld verdient aan zijn adviserende rol binnen het Pentagon. "Perle is a managing partner in a venture-capital company called Trireme Partners L.P., ..... its main business, is to invest in companies dealing in technology, goods, and services that are of value to homeland security and defense." Aldus een zin uit het artikel "Lunch with the chairman" van Seymour M. Hersch in de New Yorker van 17 maart. Die Kissinger zit ook in dat clubje. Je kunt het zien als een organisatie voor het te gelde maken van voorkennis. Als je eerder dan wie dan ook weet waar de militairen hun bestellingen gaan plaatsen en je hebt het voorafgaande keuzeproces actief beïnvloed en gestuurd dan kan een aardige grijpstuiver verdiend worden. Hoewel de Amerikanen de koude oorlog tegen de volgelingen van Marx en Lenin gewonnen hebben, geldt voor degenen die het land bezitten en besturen de vulgair Marxistische uitspraak: "het economisch zijn gaat voor het bewustzijn". Bush père zit in Carlyle, een reeds enige decennia bestaande club met dezelfde oogmerken, waaraan de voormalige Prime Minister van het Verenigd Koninkrijk, de gluiperige John Major, eveneens zijn diensten verleent.

      Toegegeven moet worden dat de neoconservatieven, met die Engels sprekende Duitser Rumsfeld als hun aanvoerder de situatie in Iraq beter hebben ingeschat dan het vooruitstrevend deel van de spraakmakende goegemeente. De snelheid waarmee Saddam Hussein van het toneel verdween, is hoogst opmerkelijk en totaal anders dan ik gedacht had. "With all due respect to the U.S. military, and the brave men and women who fought here, this contest was surely one of the most unequal wars in the history of warfare. In socioeconomic terms, we were at war with the Flintstones". Dit wat bombastisch aandoend proza komt uit de laptop van Thomas L. Friedman een columnist van de New York Times op reis door Iraq en staat in de krant van 21 mei. En nu maar afwachten hoe lang onze Angelsaksische helden erover doen om van Iraq een goed lopend olieplatform en tankstation te maken.

      Dat de dieven in onze westerse wereld aan de macht zijn begint nu ook in Holland tot het beschaafde publiek door te dringen. In de NRC begint Hofland één en ander aardig bij naam te noemen. "De verwevenheid van deze regering met corporate America, de grote concerns, de manipulatie van de media, de rol van het kapitaal in de verkiezingscampagnes, de manier waarop Bush de verkiezingen heeft gewonnen, de rechtspleging met de geestdrift voor de doodstraf, het fundamentalistische beleid van minister van Justitie Ashcroft, de twee miljoen mensen in de gevangenis, het vrije vuurwapenbezit, het terzijde schuiven van internationaal recht en instituten, de rol van God in het denken van de president die aan een theocratie doet herinneren", komt hem als een stortvloed van diepe ergernis uit de pen. Ik ben niet de enige die spoken ziet.

      De manier waarop wij, Europeanen, ons tegen elkaar laten uitspelen is hoogst pijnlijk en beschamend en voorspelt niet veel goeds voor onze gezamenlijke toekomst. 'En Europe, le nationalisme, c'est la guerre', hield een reeds stervende Mitterand in zijn afscheidsrede enige jaren geleden de europarlementariërs, sommigen tot tranen geroerd, in Straatsburg voor. Deze keer heeft de Belgische leeuw duidelijk gebruld en wil met de Fransen en Duitsers in Europa iets organiseren, zelfs een gemeenschappelijk leger moet er volgens hen komen. "Je wordt pas serieus genomen in de VS als je met eigen middelen Washington DC kunt vernietigen", schreef ik een Belgisch collega enige maanden geleden. De telefoon gesprekken van Bush met Moskou, Parijs en Peking, waarin hij de toestemming vroeg - die hij niet kreeg - om Iraq binnen te vallen, waren de aanleiding. Soortgelijke gedachten hebben zich in ruime kring verbreid. "Ze behandelen mij, als was ik hun jongste bediende", heb ik de minister van buitenlandse zaken van het koninkrijk der Belgen op de televisie horen zeggen. Zullen wij, om maar eens een voor natuurkundigen belangrijk onderwerp aan te snijden, labaratoria krijgen in Europa die zich gaan meten met Los Alamos, Livermore en Draper Lab? Zijn er militairen in Europa die zich afvragen: "Hoe verdedigen wij ons tegen het Amerikaanse leger?" Er zijn verhalen las ik op de Drudge website, waarin gesuggereerd wordt dat Chiraq en Parijs op dezelfde manier als Saddam en Bagdad aangepakt moeten worden. Hersenspinsels over landingen op het strand van Schevingen door de "marines" om gevangen genomen Amerikanen te bevrijden deden enige tijd geleden de ronde. De weigering van Washington om mee te doen aan het nieuwe internationale gerechtshof in oprichting waar misdaden tegen de mensheid en andere rampen die ons te wachten staan berecht kunnen worden, deden dergelijke scenario's ontstaan in de breinen van leden van senaat en congres.

      Wij Nederlanders zullen, naar het zich laat aanzien, niet meedoen aan het organiseren van deze opstand tegen de Amerikaanse hegemonie, hoewel wij in 1568 het recht tot opstand als één der eersten in de westerse wereld hebben geproclameerd. Ik weet niet of ik dat betreuren moet. Ik twijfel. Moeten wij na vier eeuwen gesteund te hebben op ons westerse been ons gewicht verplaatsen in zuidoostelijke richting? Ons collectief economisch en politiek vernuft heeft enige jaren geleden voor Europa gekozen door in de euro te stappen. Zullen zij die op dit moment in Nederland de lakens uitdelen, onze politieke leiders in het midden en te rechter zijde, als het puntje bij het paaltje komt de kant van de Amerikanen kiezen, de euro verlaten en de gulden weer invoeren? Het bedrijfsleven, de pensioenfondsen, de verzekeringen en niet te vergeten de RABO bank, onze grootste varkenshoeder - 80% van het economisch eigendom van de dertien miljoen Nederlandse varkens is hun bezit - hebben een deel van onze spaarcenten in de VS belegd. Het ABP zo'n dertig procent, waarvan de helft in aandelen, is in hun jaarverslag over 2002 te lezen. Dat betekent natuurlijk wel dat de rest, zo'n twee derde, in Europa zit. De Ohra, mijn ziekenkostenverzekeraar, heeft meer vertrouwen in onze Amerikaanse broeders en zusters en heeft er twee derde van zijn aandelen belegd.

      Wat gaan wij daarvan terugzien? "One shareholder at the meeting berated executives for ever having invested in the United States. Citing debacles like Enron and WorldCom, he told them, 'An American will always try to cheat you'." Dit citaat trof ik aan in een verslag in de New York Times van 14 mei over de Ahold jaarvergadering te Den Haag. Een teleurgestelde kleine belegger stortte zijn hart uit na zich jaren lang rijk gerekend te hebben. Nu komen zij in opstand. Kinderarbeid, de vernietiging van het tropisch regenwoud, het leeg vissen der oceanen, het uitsterven van nagenoeg alle in het wild levende hogere zoogdieren, het wegzakken in bittere armoede van de bewoners van grote delen van Afrika, Azië en Zuid-Amerika brengt hen niet in beweging, dat is ver van het bed, wat moet je ermee. Geld daar heb je wat aan, dat kun je tellen, dat geeft aanzien, dwingt respekt af en je kunt ervan op vakantie als je gepensionneerd bent.

      Onze huidige minister van Buitenlandse Zaken, de heer de Hoop Scheffer staat pal achter het Atlantisch bondgenootschap. Hij beloofde enige maanden geleden, die Belgen eens flink de waarheid te zeggen. Dat was naar aanleiding van de heisa over het zenden van Patriot raketten naar Turkije, toen België op geen enkele wijze wilde meedoen aan een voorbereiding tot oorlog en een NATO besluit tegenhield. Spreekt hij zijn bevreemding uit tegen Colin Powell en wie hij verder ook maar aan zijn jasje kan trekken daar in Washington over het feit dat de voormalige CEO van Enron, de heer Kenneth L. Lay, "the man Mr. Bush once nicknamed Kenny Boy and who contributed about $600,000 to Mr. Bush's campaigns" -Letters Show Bush and Lay Shared Much, J. Yardley, NYT 16/02/02 - nog steeds op vrije voeten is? Het ABP en de Ohra hebben aardige sommen verloren t.g.v. het optreden van deze oplichter. Hij heeft met zijn medemanagers zo'n slordige 1,2 miljard dollar aan aandelen achterovergedrukt in de vorm van opties en er zelf zo'n 100 miljoen aan overgehouden. Doet hij, die ons in het buitenland vertegenwoordigd, daarover zijn mond open? Ik heb er niets van vernomen.

      "In tijden van rampspoed dienen wij ons eensgezind te scharen rond de troon van Oranje", schreef "onze volksschrijver" Reve jaren geleden. Tijdens de rouwdienst voor Prins Claus op 15 oktober in de Nieuwe Kerk te Delft, strak geregisseerd - naar verluid door onze koningin - heb ik vijf talen gehoord, te weten Nederlands, Duits, Latijn, Frans en Russisch. Engels was er niet bij. Witte veren tooiden de lijkwagen, zoals eens de helmen van de hertogen van Gelderland als zij ten strijde trokken. Die veren kwamen sinds 1400 van witte pauwen gehouden bij het kasteel Staverden op de Veluwe. Een dag voor de bijzetting in de grafkelder was ik langs het kasteel gekomen op mijn tocht rond de Zuiderzee en had enige foto's genomen van de tuin met het beeld van een statige witte pauw. Laat zich concluderen dat ons gewicht, wat de Oranjes betreft, zich in zuidoostelijke richting kan bewegen?

              Wordt vervolgd,

            Piet